معرفي كتــاب پــژوهشي
انتشار کتاب «پژوهش های عرفانی؛ جست وجو در منابع کهن».
معرفي:
کتاب «پژوهش های عرفانی؛ جست وجو در منابع کهن»، اثر دکتر نصرالله پورجوادی، از سوی نشر نی در سیصد و چهل صفحه و شمارگان هزار و صد نسخه منتشر شد.
تاریخ طریقه های باطنی و عرفانی ایران، در دوره اسلامی، به رغم منابعی بسیار که در اختیار ما است، هنوز به طور کامل شناخته نشده است و مسائلی فراوان دربارة آن وجود دارد. از همه دوره ها ناشناخته تر دوران نخستین یا دوران شکل گیری این طریقت ها و مکاتب عرفانی است.
ما، هنوز، به درستی نمی دانیم که آیین اهل فتوت یا جوانمردی و اهل ملامت یا ملامتیان، چگونه در قرن سوم یا شاید دوم شکل گرفتند. آیا قبلاً هم، در دوره پیش از اسلام، طریقه هایی مشابه وجود داشته است، یا نه؟ مکتبی که حکیم محمد ترمذی، بدان تعلق داشته است، چگونه پدید آمده است؟ آیا کرامیان را هم که رابطه مرید و مرادی داشتند و بنیان گذار خانقاه بودند، باید یکی از طریقه های باطنی دانست؟ وضع این طریقه ها و مکاتب در شهرهای مختلف، مانند بخارا، نشاپور، بسطام، اصفهان، شیراز، اورمیه و کرمان چگونه بوده است و چه فرقی با هم داشتند؟
سرگذشت شخصیت های تاریخی عالم عرفان، مانند ابراهیم ادهم و بایزید بسطامی نیز، برای ما، با افسانه آمیخته است و از بسیاری مشایخ، جز نام، چیزی زیاد نمی دانیم. ما، تقریباً مطمئنیم که پیران و استادان ایرانی، مانند بایزید بسطامی، حکیم محمد ترمذی، ابوحفص آهنگر، حمدون گازر، علی بن سهل اصفهانی و سهل بن عبدالله شوشتری به پارسی سخن می گفتند و تعالیم خود را به این زبان، به شاگردان و پیروان خود منتق می کردند و بسیاری از ایشان، حتی عربی نمی دانستند. در قرن چهارم بود که سخنان ایشان، به تازی برگردانده شد و سپس به کتاب های صوفیانه که مملو از این سخنان است، راه یافت.
مقالاتی که در این مجموعه گردآوری شده است، حاصل پژوهش هایی است که نگارنده، عمدتا در این نوع منابع کهن انجام داده است.
در مقاله نخست، منبعی کهن دربارة ملامتیان معرفی شده و مورد بررسی قرار گرفته است. در این مقاله، دربارة ملامتیان قدیم نشاپور، در قرن سوم و چهارم و منابع موجود، دربارة آن ها صحبت شده است. دومین مقاله، دربارة یکی دیگر از آثار ابوسعید خرگوشی است. اثری به نام «کتاب الاشاره و العباره» که تاکنون، نسخه ای خطی، از آن پیدا نشده است.
جست وجو در منابع قدیم، برای شناخت شخصیت و آرای صوفیانه ابن یزدانیار ارموی، موضوع مقاله سوم است. در چهارمین مقاله، دو دستینه عرفانی معرفی شده اند. حکایت های جوانمردان که به عنوان پنجمین مقاله، در این جا آمده است، مجموعه ای از بیست و سه حکایت اخلاقی، به زبان پارسی است. سیر اصطلاحات صوفیان، از نهج الخاص ابومنصور اصفهانی تا فتوحات ابن عربی، مقاله ای است که در آن تعداد شانزده لفظ و معانی آن ها که ابتدا در رساله صوفی حنبلی قرن چهارم و پنجم ابومنصور معمر اصفهانی آمده بوده و سپس، از آن جا، به آثار صوفیه راه یافته، مورد بررسی قرار گرفته است.
اصالت «صد میدان» خواجه عبدالله انصاری، «رونق المجالس»، «لطایف قرآنی در مجالس سیف الدین باخرزی» و «مثنوی جمال و جلال»، از جمله عناوین این مجموعه اند.
